Do chiến lược và kế hoạch phát triển nguồn nhân lực 10 năm của Chính phủ Việt Nam đã kết thúc vào năm 2020 và cũng đã 10 năm kể từ năm 2012 khi Jica thực hiện khảo sát thu thập thông tin về phát triển nguồn nhân lực, nên Văn phòng Jica Việt Nam đã triển khai và hoàn thành báo cáo khảo sát “Nghiên cứu tổng thể thực trạng phát triển nguồn nhân lực công nghiệp Việt Nam” nhằm nắm bắt tình hình mới nhất dựa trên các chính sách mới và những thay đổi về nhu cầu phát triển nguồn nhân lực công nghiệp của Việt Nam.

• Chú trọng năng lực thích ứng trong đào tạo lao động cho thời kỳ CNH, HĐH

Báo cáo nghiên cứu tổng thể thực trạng phát triển nguồn nhân lực công nghiệp Việt Nam được thực hiện thông qua phỏng vấn và khảo sát diện rộng với hơn 1.000 tổ chức trên khắp Việt Nam (Chính phủ Việt Nam, các cơ quan liên quan, các nhà tài trợ, khu vực tư nhân, các công ty Nhật Bản và Việt Nam,…).

Báo cáo nhằm nắm bắt và phân tích thực trạng chiến lược và kế hoạch phát triển, khảo sát và phân tích nhu cầu nhân lực của các trường đại học, các doanh nghiệp Nhật Bản, nhu cầu hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực trung và dài hạn, đồng thời xem xét định hướng hợp tác của Jica trong lĩnh vực này trong tương lai.

Thoát khỏi lao động giá rẻ, chú trọng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao
Do ảnh hưởng của xã hội già hóa và chi phí lao động tăng cao, Việt Nam sẽ sớm đánh mất lợi thế so sánh hiện tại về lao động giá rẻ. Ngoài ra, năng suất lao động ở Việt Nam còn thấp nhưng khi quá trình số hóa ngày càng được thúc đẩy thì việc cần phát triển nguồn nhân lực có kỹ năng cao và có khả năng sáng tạo để xây dựng năng lực cạnh tranh là rất cần thiết.

Chính phủ Việt Nam đã xác định phát triển nguồn nhân lực là một lĩnh vực ưu tiên để phát triển kinh tế xã hội bền vững trong vài thập kỷ tới, và chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2021 – 2030 cũng nhấn mạnh đến việc phát triển nguồn nhân lực có kỹ năng cao (kỹ thuật số, nhân sự quản lý, phúc lợi và chăm sóc điều dưỡng).

Kỹ năng mềm cần có: Kỹ năng giải quyết vấn đề, khả năng học tập chủ động
Doanh nghiệp ở mọi lĩnh vực đều cần nhân sự có các kỹ năng mềm như làm việc nhóm và khả năng giải quyết vấn đề. Bên cạnh các kỹ năng vốn cần thiết như kỹ năng kỹ thuật, kiến thức chuyên môn và ngôn ngữ, yêu cầu đối với nhân sự trong tương lai còn có khả năng giải quyết vấn đề, kỹ năng và kiến thức Công nghệ Thông tin & Truyền thông, khả năng học tập chủ động, kỹ năng sáng tạo.

Ngoài ra, các vấn đề chung mà các doanh nghiệp Nhật Bản hoạt động tại Việt Nam phải đối mặt bao gồm chi phí lao động tăng, thiếu hụt nguồn cung nhân lực và đặc biệt là thiếu cán bộ quản lý cấp trung.

Vấn đề thiếu nguồn lực tài chính, chậm trễ trong số hóa, khác biệt về kỳ vọng công việc của thực tập sinh kỹ năng

Các vấn đề trong giáo dục đại học được đưa ra bao gồm thiếu nguồn lực tài chính để nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị và chương trình đào tạo đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động, thiếu tích hợp các tiêu chuẩn kỹ năng, đảm bảo chất lượng và tiêu chuẩn chứng chỉ để cập nhật theo tiêu chuẩn quốc tế, đội ngũ giáo viên thiếu năng lực, chậm số hóa.

Các vấn đề đối với các trường đào tạo nghề bao gồm thiếu khung tổng quát đảm bảo chất lượng quốc gia để làm kim chỉ nam cho các tiêu chuẩn giáo dục, thiếu cơ sở vật chất và khả năng đáp ứng với số hóa, chênh lệch giữa khu vực công tư, thiếu đào tạo định hướng nghề nghiệp. Tỷ lệ thực tập sinh kỹ năng trở về nước phát huy được kinh nghiệm làm việc tại Nhật Bản chỉ khoảng 26,7%, tương đối thấp so với các nước khác.

Đề xuất với Jica về các lĩnh vực ưu tiên phát triển nguồn nhân lực công nghiệp ở Việt Nam

Trên cơ sở nghiên cứu, nhóm khảo sát đã đề xuất các lĩnh vực ưu tiên hỗ trợ trong tương lai như củng cố hệ thống đào tạo giáo dục đại học để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho nền kinh tế xanh trong tương lai có liên kết với các dự án giáo dục đại học hiện tại, nỗ lực nâng cao chất lượng và quy mô của nhân sự chăm sóc, điều dưỡng có tay nghề, hỗ trợ toàn diện cho thực tập sinh kỹ năng trở về nước, hỗ trợ liên kết hợp tác giữa các công ty Nhật Bản và các trường đào tạo nghề, hỗ trợ cho các doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, công nghiệp môi trường, nông nghiệp.

Ngoài ra, các khu vực ưu tiên được khuyến khích hỗ trợ bao gồm TP. Hồ Chí Minh cho ngành y tế và điều dưỡng, Cần Thơ và TP. Hồ Chí Minh cho ngành công nghiệp môi trường, Đà Nẵng và TP. Hồ Chí Minh cho Công nghệ thông tin và Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng cho ngành công trình dân dụng.

Đạm Lê Quang